Τα Βότανα του Βερμίου
#PureNaoussa Στο βουνό Βέρμιο, όπου, κατά τον Ηρόδοτο, πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια περίπου βρίσκονταν οι περίφημοι κήποι του Μίδα με τα εξηντάφυλλα τριαντάφυλλα, η βλάστηση είναι πλούσια σε όγκο και ποικιλία, κυρίως λόγω της μορφολογίας, των νερών και των κλιματικών συνθηκών. Αποκαλύπτεται για τον επισκέπτη μια πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων από τα εκατοντάδες είδη αγριολούλουδων και φαρμακευτικών βοτάνων που φυτρώνουν ακόμη και σήμερα. Κάποια μάλιστα σπάνιας ομορφιάς όπως π.χ. το κόκκινο λίλιουμ, η παιώνια, τα αγριογαρύφαλλα κλπ., άλλα πολύτιμα φαρμακευτικά βότανα.
Σε χαμηλά υψόμετρα του βουνού Βέρμιο, συναντούμε κυρίως θάμνους, όπως κέδρα, αγριομυρτιές, σχοίνους, κουμαριές, καθώς και δέντρα, όπως πλατάνια, γάβρους, όστριες, φλαμουριές, φράξους κλπ., ανεβαίνοντας υψόμετρο καστανιές και βελανιδιές, ενώ ακόμη πιο ψηλά οξιές, πεύκα και πιο ψηλά έλατα.
Οι Ναουσαίοι γνωρίζοντας ανέκαθεν τις ευεργετικές ιδιότητες των βοτάνων του βουνού, τα χρησιμοποιούσαν ως θεραπεία, με ιδιαίτερη προσοχή, λόγω της τοξικότητας πολλών. Είμαστε πολύ προσεκτικοί στη συλλογή τους, ακολουθούμε τις οδηγίες των ειδικών και δεν είμαστε άπληστοι γιατί δεν θέλουμε να χαλάσουμε το ριζικό τους σύστημα και να συμβάλλουμε στην εξαφάνιση τους. Λαμβάνουμε υπόψη μας ότι θεωρείται παράνομη η συλλογή μεγάλου όγκου βοτάνων κυρίως σε ορισμένες περιοχές, οι οποίες ανήκουν σε καθεστώς προστασίας (NATURA 2000). Ξεκινάμε την περιήγησή μας με τα πιο συνηθισμένα και σημαντικά βότανα του βουνού μας.
Ευχαριστούμε θερμά τον καθηγητή κ. Νικόλαο Κύρου για τα κείμενα και τις φωτογραφίες, για την πολύτιμη βοήθειά του.
Το τσάι του βουνού
(Sideritis)
Βρίσκεται σε αφθονία στο βουνό μας και υπάρχει σε τρία είδη, το κίτρινο, το πιο σπάνιο άσπρο και μερικοί το βρίσκουν και σε πράσινη «παραλλαγή». Το συλλέγουμε συνήθως τον Ιούλιο. Αφέψημα με τονωτικές, αποχρεμπτικές, αντιυπερτασικές, αντιθρομβωτικές, αντιοξειδωτικές, αντιαναιμικές, σπασμολυτικές, εφιδρωτικές και διουρητικές ιδιότητες. Επίσης βοηθάει στην πέψη, στα κρυολογήματα, στο βήχα και γενικά στην αντιμετώπιση προβλημάτων του αναπνευστικού, σταματά τη διάρροια και διαλύει τις πέτρες των νεφρών.
Χαμομήλι
(Marticarie chamomilla)
Είναι φυτό μονοετές, ποώδες και φυτρώνει στα λιβάδια, στα χωράφια, κυρίως ανάμεσα στα σιτηρά, στους φράχτες, ακόμη και στις άκρες των δρόμων. Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Χρησιμοποιείται σαν καταπραϋντικό, αντιπυρετικό, αντιφλεγμονώδες, διουρητικό, χωνευτικό, ηρεμιστικό, αντιμικροβιακό, επουλωτικό κλπ.
Μέντα
(Mentha aquatica)
Την συναντάμε στο δασάκι του Αγίου Νικολάου και σε άλλες περιοχές του βουνού μας σε διάφορα είδη. Αρωματικό φυτό που ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα φύλλα της μέντας χρησιμοποιούνται, όπως ο δυόσμος στη μαγειρική σαν ενισχυτικό της γεύσης. Επίσης το αιθέριο έλαιο μέντας, που παρασκευάζεται με απόσταξη φύλλων, χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, τη σαπωνοποιία, τη ζαχαροπλαστική και την ποτοποιία. Το ρόφημα της μέντας έχει ιδιότητες τονωτικές, αντισπασμωδικές και διεγερτικές και βοηθάει στη δυσπεψία, καταπραΰνει τους πόνους της χολής, τις νευρικές διαταραχές, ιλίγγους, ταχυπαλμίες κλπ.
Φλαμούρι
(Tilia platyphylla)
Η φλαμουριά είναι ένα από τα πιο γνωστά φαρμακευτικά δέντρα. Χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ροφήματος, που ονομάζεται τίλιο και έχει ιδιότητες που κάνουν καλό στο βήχα, το κρυολόγημα, την αϋπνία, το βρογχικό άσθμα, είναι εφιδρωτικό και βοηθάει στην αντιμετώπιση του πυρετού, των πονοκεφάλων της δυσπεψίας, της υπέρτασης, της αρτηριοσκλήρυνσης, στον καθαρισμό του αίματος, τους εμετούς κλπ.
Σαμπούκος
(Sambucus nigra)
Σαμπούκος ή ζαμπούκος ή κουφοξυλιά ή αφροξυλιά είναι ένας ακόμη όμορφος θάμνος (σχεδόν δένδρο) που τον συναντούμε την άνοιξη με τα μυρωδάτα υπέροχα άνθη του να στολίζει όχι μόνο τις πλαγιές του Βερμίου και το δασάκι του Αγίου Νικολάου, αλλά και κήπους και τα πρανή των δρόμων. Τα άνθη, ο φλοιός, οι καρποί και τα φύλλα του σαμπούκου χρησιμοποιούνται στην μαγειρική (για τουρσιά), στη ζαχαροπλαστική (για λικέρ, μαρμελάδες κλπ.), για βαφές μαλλιών, καλλυντικά κλπ. Επίσης έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη του χρησιμοποιούνται σαν αφέψημα για το κρυολόγημα και τη γρίπη, για την ιγμορίτιδα, για την τόνωση του κυκλοφορικού, για τον πονόλαιμο, την αμυγδαλίτιδα κλπ.
Σαλέπι
(Orchis)
Mε το όνομα Σαλέπι είναι γνωστά πολλά φυτά της οικογένειας των Ορχεοειδών (Orchidaceae). Το Σαλέπι φυτρώνει την άνοιξη και ανθίζει στην αρχή του καλοκαιριού. Χρησιμοποιείται συνήθως η ρίζα (κόνδυλοι). Με τη σκόνη της μπορούμε να παρασκευάσουμε ένα από τα πιο υγιεινά χειμωνιάτικα ροφήματα. Το σαλέπι είναι τονωτικό, μαλακτικό, αποχρεμπτικό και θερμαντικό ρόφημα. Βοηθάει στην αντιμετώπιση του βήχα, της γρίπης, του κρυολογήματος καθώς και στην επούλωση του στομαχικού έλκους και γενικά θεραπεύει παθήσεις του πεπτικού συστήματος, όπως διάρροια, δυσεντερία κλπ.
Θυμάρι
(Thymus vulgaris)
Είναι ένα μικρό ποώδες φυτό που φυτρώνει σε ξηρά και πετρώδη εδάφη. Φύλλα και άνθη περιέχουν αιθέρια έλαια και αναδύουν τη γνωστή οσμή. Ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι, συνήθως από τον Μάιο μέχρι τον Ιούλιο. Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα άνθη τόσο στη μαγειρική, όσο και σαν φαρμακευτικό βότανο σε μορφή αιθέριου ελαίου, εγχύματος ή σιροπιού. Το θυμάρι έχει ιδιότητες χωνευτικές, ηρεμιστικές, αντισπασμωδικές, αντιβακτηριακές, αντιμυκητιακές, διουρητικές, ανθελμινθικές, αποχρεμπτικές κλπ.
Καλέντουλα
(Calendula officinalis)
Είναι διετές φυτό με παχιά λογχοειδή φύλλα και όμορφα πορτοκαλοκίτρινα άνθη σε σχήμα μαργαρίτας. Ανθίζει όλο το έτος. τη συναντούμε σε λιβάδια και πρανή δρόμων στους πρόποδες του βουνού μας. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή καλλυντικών και σαν φαρμακευτικό βότανο σαν εφιδρωτικό, αποχρεμπτικό, αντισπασμωδικό κλπ.
Μπελαντόνα
(Atropa bellantona)
Είναι σπάνιο δηλητηριώδες βότανο, γνωστό από την αρχαιότητα με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Θα το συναντήσουμε σε σχετικά μεγάλα υψόμετρα. Έχει λογχοειδή φύλλα και μοβ άνθη σε σχήμα καμπανούλας. Χρησιμοποιούνται οι ρίζες και τα φύλλα του μόνο με ιατρικές οδηγίες σαν ηρεμιστικό, αντισπασμωδικό κλπ.
Δακτυλίτιδα
(Dititalis)
Στο Βέρμιο συναντούμε διάφορα είδη. Ανθίζουν το καλοκαίρι (Ιούνιο - Σεπτέμβριο). Οι Δακτυλίτιδες είναι φυτά δηλητηριώδη, γι’ αυτό καλό θα είναι να μην τα δοκιμάζουμε χωρίς συμβουλή ειδικού. Έχουν ιδιότητες καρδιοτονωτικές και διουρητικές. Επίσης σε εξωτερική χρήση η δακτυλίτιδα χρησιμοποιείται για επαλείψεις που ανακουφίζουν τους πόνους από τους ρευματισμούς.
Αγριοτριανταφυλλιά
(Rosa camina)
Είναι ένας αγκαθωτός θάμνος, που συναντάται συχνά στο δασάκι του Αγίου Νικολάου και σε άλλες περιοχές στους πρόποδες του βουνού μας. Ανθίζει την άνοιξη (Απρίλιος – Ιούνιος). Τα φύλλα, τα λουλούδια και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται σαν φαρμακευτικό βότανο σαν τονωτικά και αναζωογονητικά, κατά της διάρροιας, σαν διουρητικά, κατά των κολικών των νεφρών, σαν στυπτικά για την επούλωση πληγών, μαλακτικά κ.λ.π. Το ρόφημα με καρπούς τριανταφυλλιάς είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, που μας είναι τόσο απαραίτητη αυτή την εποχή.
Νιγήλη
(Nigella damascene)
Πρόκειται για μια μικρή μονοετή πόα που θα τη συναντήσουμε στους πρόποδες του βουνού μας καθώς και στις άκρες των χωραφιών και των δρόμων. Η Νιγκέλα είναι ένα φαρμακευτικό φυτό. Περισσότερο χρησιμοποιούνται οι σπόροι του φυτού, για τη θεραπεία προβλημάτων του πεπτικού συστήματος, σαν εφιδρωτικό, διουρητικό, για τις πέτρες των νεφρών, σαν αντιπαρασιτικό και μυκητοκτόνο, σαν τονωτικό, ανθελμινθικό, για τη δυσπεψία για δερματοπάθειες, την αρθρίτιδα κ.λ.π. Οι σπόροι της Νιγκέλας, γνωστοί με το όνομα «μαυροκούκι» χρησιμοποιούνται στη μαγειρική, κυρίως στην παρασκευή ψωμιού, τσουρεκιών κ.λ.π.
Λαδανιά
(Cistus creticus)
Πρόκειται για θάμνο ύψους περίπου 1,50 μέτρου. Από τα φύλλα της λαδανιάς παράγεται το γνωστό λάβδανο, το οποίο έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Η λαδανιά χρησιμοποιείται σαν ισχυρό αντιοξειδωτικό. Επίσης έχει ιδιότητες καταπραϋντικές (κατά της αϋπνίας). Χρησιμοποιείται ακόμη και κατά του πονόδοντου, σαν τονωτικό, για τη θεραπεία προβλημάτων του πεπτικού συστήματος (διάρροια κ.λ.π.). Είναι επίσης αποχρεμπτικό και βοηθάει στη θεραπεία μυκητιάσεων, βακτηριακών λοιμώξεων κ.λ.π. Ένα ρόφημα με φύλλα λαδανιάς βοηθάει στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος, της γρίπης και άλλων παθήσεων του αναπνευστικού. Ακόμη χρησιμοποιείται εξωτερικά για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων και της τριχόπτωσης
Κουμαριά
(Arbutus officinalis)
Κουμαριές συναντούμε στο βουνό μας, όχι τόσο στην περιοχή της Νάουσας, όσο στη Βέροια. Τα κούμαρα χρησιμοποιούνται σήμερα για την παρασκευή με απόσταξη τσίπουρου και λικέρ. Επίσης γίνονται νόστιμη μαρμελάδα ή γλυκό κουταλιού.Σαν φαρμακευτικό βότανο η κουμαριά είναι γνωστή από την Αρχαία Ελλάδα και χρησιμοποιείται για πολλές παθήσεις. Κυρίως τα φύλλα της γίνονται τσάι που βοηθάει στις παθήσεις των νεφρών (πέτρα), της ουροδόχου κύστης και του εντέρου. Επίσης χρησιμοποιούνται σαν διουρητικά, κατά της διάρροιας, της δυσκοιλιότητας κ.λ.π. Ακόμη έχουν αιμοστατικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες και χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της θρομβοβλεβίτιδας. Οι βρασμένοι καρποί έχουν αντισηπτικές ιδιότητες. Το μέλι κουμαριάς βοηθάει στη μείωση της χοληστερίνης.
Καμπανούλα
(Campanula spatulata)
Θα τη συναντήσουμε στο βουνό μας σε διάφορα είδη. Είναι φυτά ποώδη και ανθίζουν την άνοιξη – καλοκαίρι. Περιέχουν πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως ρητίνες, τανίνη και γαλλικό οξύ, που τις δίνουν και φαρμακευτικές ιδιότητες (αντιφλογιστικές, στυπτικές κ.λ.π.). Χρησιμοποιούνται συνήθως οι ρίζες, τα άνθη και τα φύλλα ξεραμένα ή τρυφερά σε διάφορα σκευάσματα για παθήσεις της αναπνευστικής οδού (συνάχι, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα κ.λ.π.), για παθήσεις της στοματικής κοιλότητας (στοματίτιδα, ουλίτιδα), ακόμη και των ματιών (βλεφαρίτιδα, επιπεφυκίτιδα κ.λ.π.). Επίσης επαλείψεις με έγχυμα καμπανούλας βοηθούν στη θεραπεία δερματικών παθήσεων.
Αγριογαρύφαλλο
(Dianthus Cruentus)
Είναι ένας ξηρόφιλος πολυετής θάμνος. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 60 εκατοστά. Από την αρχαιότητα ήδη το αγριογαρύφαλλο χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο χάρη στις πολύτιμες χημικές ουσίες που περιέχει. Περισσότερο χρησιμοποιούνται τα αποξηραμένα άνθη του για παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος (ουρολοιμώξεις κ.λ.π.), για δερματοπάθειες, πεπτικές διαταραχές κ.λ.π. Ασφαλώς πάντοτε με ιατρική συνταγή.
Ταραξάκο
(Taraxacum officinalis)
Είναι το γνωστό μας αγριοράδικο, ένα συνηθισμένο ποώδες φυτό που φυτρώνει όχι μόνο στο βουνό αλλά και στα χωράφια της Νάουσας και το χρησιμοποιούμε περισσότερο για τις σαλάτες. Περιέχει πολλές βιταμίνες (A, B, C, D), μέταλλα (σίδηρο και κάλιο) και άλλες ουσίες. Ο χυμός από τα φύλλα ή τη ρίζα χρησιμοποιείται σαν αιμοκαθαριστικό, για προβλήματα του συκωτιού και της σπλήνας, για τη δυσπεψία και τη δυσκοιλιότητα, για τη ρύθμιση της χοληστερίνης και του σακχάρου, σαν βιταμινούχο (αντισκορβουτικό), ακόμη και για παθήσεις του δέρματος (εκζέματα, κρεατοελιές, κάλοι κ.λ.π.) και τους ρευματισμούς. Επίσης τα φύλλα κα η ρίζα είναι τονωτικά, ορεκτικά, χωνευτικά και διουρητικά.
Αγριοφράουλα
(Fragaria verca)
Είναι μια πολυετής πόα, που θα τη συναντήσουμε σε διάφορα υψόμετρα τόσο στα λιβάδια, όσο και στα πρανή των δρόμων και των μονοπατιών. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης και ο καρπός ωριμάζει το καλοκαίρι. Οι καρποί του περιέχουν πολλές βιταμίνες και μέταλλα και έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Οι ρίζες, τα φύλλα και οι καρποί χρησιμοποιούνται επίσης σαν τονωτικά, διουρητικά, ορεκτικά, αντιαναιμικά, καθαρκτικά, στυπτικά, αντιαρθροιτικά κ.λ.π.
Κιχώριο
(Cichorium intybus)
Είναι πολυετές φυτό με σκληρό βλαστό.Το Κιχώριο είναι γνωστό από την αρχαιότητα έχει ιδιότητες τονωτικές, διουρητικές, χωνευτικές, καθαρκτικές, διεγερτικές, μαλακτικές, ηρεμιστικές αντιφλεγμονώδεις, αντιβακτηριδιακές κ.λ.π. Περιέχει σίδηρο και πολλές βιταμίνες. Χρησιμοποιείται για τη χολολιθίαση, για τη δυσκοιλιότητα, για τη μείωση του σακχάρου και της χοληστερίνης, για την ταχυπαλμία, κατά της ανορεξίας, για παθήσεις του ήπατος, των νεφρών και γενικά του ουροποιητικού συστήματος. Ο χυμός του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δερματικές παθήσεις
Επιλόβιο
(Epilobium angustifolium)
Πολυετές βότανο, που το συναντούμε σε μεγαλύτερα υψόμετρα του βουνού μας. Χαρακτηριστικά του είναι τα ροζ άνθη που αποτελούνται από 4 λεπτά πέταλα και βγαίνουν πολλά μαζί σαν στάχυ. Τα φύλλα του είναι λεπτά μακριά με κυματιστή περιφέρεια και μήκους περίπου 15 εκατοστά. Χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο για παθήσεις του ουροποιητικού, σαν αντιμικροβιακό, επουλωτικό, ηρεμιστικό για προβλήματα των νεφρών και του πεπτικού.
Χελιδόνιο
(Chelidonium majus)
Έχει ύψος περίπου 30 – 90 εκατοστά και είναι φυτό διετές ή πολυετές με σκληρή ρίζα, όρθιο βλαστό με πολλά κλαδάκια. Ανθίζει από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο. Χρησιμοποιείται με πολύ προσοχή για την χολολιθίαση, σαν διουρητικό, καθαρκτικό, αντισπασμωδικό, αναλγητικό, ηρεμιστικό, για την ουρική αρθρίτιδα, την αρτηριοσκλήρυνση, τους εντερικούς πόνους, για την υδρωπικία, για τις αιμορροΐδες και για δερματικές παθήσεις, όπως τους κάλους, μυρμηγκιές, λειχήνες, μυκητιάσεις, κρεατοελιές, έρπη κ.λ.π. Όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι είναι εξαιρετικά δηλητηριώδες και πρέπει να χρησιμοποιείται σε μικρές δόσεις και πάντα να συμβουλευόμαστε τον γιατρό.
Βαλεριάνα
(Valeriana officinalis)
Βαλεριάνα είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα, με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Θα τη βρούμε κυρίως σε μέρη υγρά, δίπλα από ρυάκια, στους πρόποδες του βουνού μας, όμως και σε πετρώδη εδάφη καθώς και σε ακαλλιέργητα χωράφια. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. χρησιμοποιείται σαν ηρεμιστικό, μυοχαλαρωτικό, παρασιτοκτόνο, αποχρεμπτικό, υποτασικό, καρδιοτονωτικό, για τη θεραπεία της επιληψίας, της αϋπνίας, των πονοκεφάλων, της ημικρανίας, της δυσπεψίας ακόμη και κατά της πιτυρίδας. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε διάφορα σκευάσματα οι ρίζες , τα φύλλα ή τα άνθη
Βιολέτα
(Viola odorata)
Είναι οι άγριες βιολέτες, που με το άρωμα και τα πανέμορφα χρώματά τους την άνοιξη στολίζουν τα δάση του Βερμίου. Στον Άγιο Νικόλαο έχουμε τα είδη riviniana και οdorata με μοβ άνθη ενώ στα 3 – 5 Πηγάδια υπάρχει και η Viola tricolor, ο αγριοπανσές, με άνθη πορτοκαλοκίτρινα. Έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Οι ρίζες και τα φύλλα της χρησιμοποιούνται σαν μαλαχτικό, αναλγητικό, εμετικό. καθαρκτικό, για δερματολογικά προβλήματα. Η ρίζα του αγριοπανσέ έχει εμετικές και καθαρκτικές ιδιότητες. Τα άνθη χρησιμοποιούνται σαν ηρεμιστικά, για να καταπραΰνουν το βήχα και κατά του κρυολογήματος, ανακουφίζουν από πονοκεφάλους και ημικρανίες.
Κυκλάμινο
(Cyclamen graecum)
Το συναντούμε σε χαμηλά σχετικά υψόμετρα μέσα στα δάση. Το φθινόπωρο πρώτα βγαίνουν τα άνθη του και κατόπιν τα φύλλα. Τα άνθη του είναι μοβ – ροζ με 5 πέταλα, που στρέφονται προς τα πίσω και με απαλό άρωμα. Το κυκλάμινο το γνωρίζουμε περισσότερο σαν καλλωπιστικό φυτό, καλλιεργείται για τα όμορφα άνθη του στους κήπους και τα πάρκα Όμως παράλληλα έχει και πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Η δηλητηριώδης ρίζα έχει ιδιότητες καθαρκτικές, εμμηναγωγές και ανθελμινθικές, χρησιμοποιείται με πολύ προσοχή για το συνάχι και για προβλήματα των αυτιών. Επίσης τα άνθη χρησιμοποιούνται για την περιποίηση του δέρματος και βοηθάνε στην εξαφάνιση των φακίδων.
Ρούσκος
(Ruscus aculeatus)
Γνωστός και σαν λαγομηλιά. Τον συναντούμε στο δασάκι του Αγίου Νικολάου και λίγο πιο ψηλά. Θα τον γνωρίσουμε από τα σκληρά φυλλαράκια του που καταλήγουν σε αγκάθια και ανάμεσά τους βγαίνουν οι καρποί που μοιάζουν με κόκκινα κερασάκια. Από την αρχαιότητα ακόμη ο ρούσκος χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο και σαν ορεκτικό. Από τις ρίζες και τα κοτσάνια του που περιέχουν ρητίνη, αιθέρια έλαια, ασβέστιο και άλλα μέταλλα παρασκευάζονται ροφήματα με καθαρκτικές και διουρητικές ιδιότητες, για τις ασθένειες των νεφρών, για τον πυρετό κ.λ.π.. Επίσης σήμερα διάφορα παρασκευάσματά του χρησιμοποιούνται για να ανακουφίζουν από οιδήματα, τους κιρσούς, τη φλεβίτιδα, τις αιμορροΐδες, την ουρική αρθρίτιδα, τον ίκτερο κ.λ.π.
Πρίμουλα
(Primula vulgaris)
Τη συναντούμε σε πολλά χρώματα στο άλσος του Αγίου Νικολάου και σε πολλές ακόμη περιοχές στους πρόποδες του Βερμίου. Χρειάζεται σκιερό περιβάλλον και υγρό έδαφος.Είναι φαρμακευτικό βότανο και χρησιμοποιείται για τις ρευματοπάθειες, την αρθρίτιδα, τις μυαλγίες, την νευρική υπερένταση, την αϋπνία, για δερματοπάθειες κ.λ.π. Έχει ηρεμιστικές, αποχρεμπτικές, αντισπασμωδικές και καλλωπιστικές ιδιότητες. Επίσης τα άνθη με μορφή αλοιφής χρησιμοποιούνται για δερματοπάθειες (π.χ. κηλίδες), για εγκαύματα από τον ήλιο, για την ιλαρά κ.λ.π. Η ρίζα μαζί με τα άνθη έχουν αποχρεμπτικές ιδιότητες. και σαν αφέψημα βοηθούν στον κοκίτη, την βρογχίτιδα, το βήχα, το κρυολόγημα και σε άλλα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος.
Ανεμώνη
(Anemone pavonina)
Τη συναντούμε σε ξέφωτα λιβάδια σε πολλές περιοχές του βουνού μας. Φυτρώνει από κόνδυλο, με φύλλα λογχοειδή και μοβ άνθη με διάμετρο 4 – 5 εκατοστά και με 7 – 9 σέπαλα. Φθάνει σε ύψος τα 15 – 20 εκατοστά. Χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, για πονοκεφάλους και ημικρανίες, για τη θεραπεία προβλημάτων του γεννητικού συστήματος, κατά της ωτίτιδας, σαν αναλγητικό και αντισπασμωδικό, αντιβακτηριδιακό και νευροτονωτικό.
Βατομουριά
(Rubus fructicosus)
Πρόκειται για το γνωστό θάμνο με το όνομα βάτο, που θα την συναντήσουμε στο άλσος του Αγίου Νικολάου και γενικά στους πρόποδες του Βερμίου και σαν ενοχλητικό θάμνο στους φράχτες των χωραφιών. Οι καρποί της, τα γνωστά βατόμουρα, είναι στην αρχή κόκκινοι και όταν ωριμάζουν παίρνουν το μαύρο χρώμα. Περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμινών Α, Β, C και Ε, κιτρικό και μηλικό οξύ, σάκχαρα, πηκτίνη, τανίνη και μέταλλα (σίδηρο, ασβέστιο, φώσφορο κ.λ.π.) χρησιμοποιούνται σαν τονωτικά, αντιοξειδωτικά, για την αντιμετώπιση της αναιμίας, για γυναικολογικά προβλήματα, προβλήματα του αναπνευστικού, του ουροποιητικού και του πεπτικού συστήματος, για δερματολογικά προβλήματα κ.λ.π. Έχουν ιδιότητες αποχρεμπτικές, διουρητικές και στυπτικές.
Βερόνικα
(Veronica officinalis)
Θα τη συναντήσουμε στο δασάκι του Αγίου Νικολάου και σε άλλες περιοχές του βουνού μας. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού. Η φαρμακευτική Βερονίκη έχει ξεχωριστές ιδιότητες. Τα φύλλα και τα άνθη της χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ροφήματος σαν τονωτικό, χωνευτικό, εφιδρωτικό και αποχρεμπτικό, για δερματοπάθειες, ασθένειες του ουροποιητικού, των ματιών κ.λ.π. πάντα με ιατρική συμβουλή.
Κολχικό
(Colchicum automnuale)
Ένα πανέμορφο λουλουδάκι, που το συναντούμε στις πλαγιές του βουνού μας και συνήθως στα ξέφωτα των δασών, με ανοιχτόχρωμα μοβ άνθη και μυτερά λογχοειδή φύλλα και φυτρώνει από βολβό συνήθως το φθινόπωρο.Χρησιμοποιείται ήδη από το Βυζάντιο και σαν θεραπευτικό βότανο. Χρησιμοποιούνται συνήθως οι βολβοί και οι σπόροι για την αρθρίτιδα, την ουρική αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς καθώς και σαν διουρητικό, αναλγητικό, καθαρκτικό κ.λ.π. Πάντοτε με ιατρική παρακολούθηση, διότι είναι ισχυρό δηλητήριο και δεν πρέπει να το συγχέουμε με τον κρόκο, με τον οποίο μοιάζει αρκετά.
Κέδρος
(Juniperus communis)
Είναι ένας πολυετής θάμνος που θα τον συναντήσουμε στο δασάκι του Αγίου Νικολάου, στο Άγιο Θεολόγο και πιο ψηλά. Ανθίζει την άνοιξη με δύο είδη λουλουδιών, τα αρσενικά που μοιάζουν με μικρά κίτρινα κουκουνάρια και θηλυκά, που είναι πράσινα με 3 φολίδες. Οι καρποί του είναι μικροί σφαιρικοί με χρώμα που ξεκινάει από πράσινο και σιγά – σιγά μετατρέπεται σε γαλαζωπό, μοβ και τελικά σε ορισμένες ποικιλίες γίνεται κόκκινο ή καφέ. Περιέχουν ρητίνη γι’ αυτό και έχουν μια ξεχωριστή μυρουδιά και χρησιμοποιούνται μετά από απόσταξη για την παρασκευή ποτών και στη μαγειρική, σαν αρωματικά για την παρασκευή σάλτσας κ.λ.π.Σας θεραπευτικό βότανο ο κέδρος έχει πολλές εφαρμογές. Οι καρποί του έχουν διουρητικές ιδιότητες. Επίσης χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας, σαν διεγερτικά, σαν χωνευτικά, σαν απολυμαντικά, για τη θεραπεία της ψώρας και άλλες δερματοπάθειες κ.λ.π.
Μολόχα
(Malva silvestris)
Πολύ συνηθισμένο διετές αγριολούλουδο, που το συναντούμε στα λιβάδια του βουνού μας, στα χωράφια, τα πάρκα κ.λ.π. Έχει φύλλα παλαμοειδή και άνθη μοβ με 5 ξεχωριστά πέταλα και με μεγάλο άσπρο ύπερο στο κέντρο. Ανθίζει από τα τέλη της άνοιξης μέχρι το φθινόπωρο. Χρησιμοποιούνται οι ρίζες, τα άνθη και τα φύλλα σαν αντιβηχικά, μαλακτικά, αντιφλογιστικά, για τη δυσκοιλιότητα, για παθήσεις του δέρματος κ.λ.π.
Σκορπίδι
(Ceterach officinarum)
Θα το βρούμε κολλημένο στα βράχια στο άλσος του Αγίου Νικολάου και σε άλλες περιοχές του Βερμίου. Μοιάζει με μικρή φτέρη. Τα φύλλα του σκορπιδιού χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ροφήματος, το οποίο μπορεί να θεραπεύσει από διάφορες ασθένειες του ουροποιητικού συστήματος, όπως πέτρα στα νεφρά κ.λ.π. Ακόμη χρησιμοποιείται σαν διουρητικό, αποχρεπτικό, κατά της βρογχίτιδας, ασθενειών της σπλήνας κ.λ.π.
Βίγκα
(Vinca minor)
Θα τη συναντήσουμε στις πλευρές των ορεινών δρόμων και στα λιβάδια. Ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Καλλιεργείται και σαν καλλωπιστικό λουλούδι. Επίσης τα φύλλα και οι ρίζες χρησιμοποιούνται σαν φαρμακευτικό βότανο με ιδιότητες χωνευτικές, τονωτικές, υποτασικές, διουρητικές, για την καλή κυκλοφορία του αίματος κ.λ.π.
Λίλιο
(Lilium chalcedonicum)
Είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο αγριολούλουδο, που θα συναντήσουμε σε σχετικά μεγάλα υψόμετρα του βουνού μας. Έχει άνθη κόκκινα με διάμετρο περίπου 5 εκατοστά, που βγαίνουν στην κορυφή του βλαστού από ένα μέχρι έξι. Είναι γυρισμένα προς τα κάτω και τα 6 πέταλα στρέφονται προς τα πίσω. Έχουν έντονο άρωμα. Ανθίζει τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Δεν γνωρίζουμε τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, όμως είναι ένα αγριολούλουδο γνωστό από την αρχαιότητα.
Εκουιζέτο
(Equisetum arvense)
Είναι μια πολυετής πόα, η οποία αποτελείται από έναν καλαμοειδή βλαστό από τον οποίο βγαίνουν τα φύλλα που μοιάζουν με κλωστές. Μοιάζει με ουρά αλόγου. Θα το βρούμε στους πρόποδες και σε άλλες περιοχές του βουνού με υγρασία (Άγιος Νικόλαος, Σχολή του Αριστοτέλη κ.λ.π.). Έχει ιδιότητες διουρητικές, αιμοστατικές και χρησιμοποιείται για προβλήματα του ουροποιητικού καθώς και για εξωτερική χρήση για δερματοπάθειες.
Κληματίδα ή αγράμπελη
(Clematis vetalba)
Πολυετής θάμνος με μεγάλους βλαστούς μήκους μέχρι 10 μέτρα. Έχει σύνθετα καρδιόσχημα γυαλιστερά φύλλα και μικρά άσπρα μυρωδάτα ανθάκια με 4 σέπαλα και πολλούς μεγάλους στήμονες, τα οποία σχηματίζουν μικρά μπουκετάκια. Ανθίζει το καλοκαίρι. Και αυτό το φυτό είναι δηλητηριώδες γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή στη χρήση του. Στην ιατρική χρησιμοποιούνται τα υπέργεια μέρη του φυτού σαν διουρητικά, αναλγητικά, καθαρκτικά κ.λ.π.
Αχιλλαία
(Axillea millefolium)
Όμορφη πολυετής πόα, που συναντούμε πολύ συχνά στα λιβάδια του Βερμίου σε διάφορα υψόμετρα. Τα φύλλα της είναι γραμμωτά και τα άνθη του βγαίνουν πολλά μαζί στην κορυφή του βλαστού σαν μικρά μπουκετάκια. Έχουν χρώμα συνήθως λευκό και αποτελούνται στο κέντρο από ένα πυκνό κεφαλάκι που περιβάλλεται από 5 μεγαλύτερα πέταλα. Τα άνθη του έχουν ιδιότητες διουρητικές, αντισπασμωδικές, χωνευτικές, επουλωτικές κ.λ.π.
Πεντάνευρο
(Plantago major)
Πολυετής πόα που θα τη συναντήσουμε όχι μόνο στο βουνό, αλλά και σε κάθε βήμα μας στα χωράφια, στις πλευρές των δρόμων κ.λ.π. Χαρακτηριστικό του είναι τα μεγάλα λογχοειδή φύλλα με τα 5 νεύρα τους. Το άνθος μοιάζει με χοντρό στάχυ. Ανθίζει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Χρησιμοποιείται σαν επουλωτικό, διουρητικό, μαλακτικό, καθαρκτικό κλπ.
Παιώνια
(Paeonia mascula)
Ανθίζει στα τέλη Απριλίου – αρχές Ιουνίου και κάνει μεγάλα εντυπωσιακά άνθη διαμέτρου περίπου 8 εκατοστών, που αποτελούνται συνήθως από 7 πέταλα και αναδύουν ένα διακριτικό άρωμα κανέλλας. Θα τη βρούμε στο Γιαννακοχώρι και σε άλλες περιοχές του βουνού μας. Η Παιώνια είναι γνωστή από την αρχαιότητα χάρη στην ομορφιά της και τις πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Σήμερα επίσης χρησιμοποιείται σαν παυσίπονο και σαν ελαφρό ναρκωτικό. Όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι αυτό το πανέμορφο φυτό περιέχει εκτός από αιθέρια έλαια και επικίνδυνα δηλητήρια.
Κισσός
(Hedera helix)
Είναι πολυετής αναρριχητικός θάμνος. Θα τον συναντήσουμε να περικυκλώνει τους κορμούς των πλατάνων του Αγίου Νικολάου και σε άλλα δένδρα σε διάφορες περιοχές του βουνού μας. Έχει μεγάλα γυαλιστερά φύλλα σε σχήμα καρδιάς και άνθη μικρά κιτρινωπά, τα οποία εμφανίζονται πολλά μαζί σαν σκιάδια. Οι καρποί του είναι δηλητηριώδεις. Όμως μαζί με τα φύλλα του μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ιατρική σαν εμμηναγωγά, καθαρκτικά, αποχρεμπτικά κ.λ.π.
Βάλσαμο
(Hypericum perforatum)
Πολυτετής θάμνος με ύψος περίπου 50 – 80 εκατοστά. Με μικρά λογχοειδή φυλλαράκια και χαρακτηριστικά μικρά κίτρινα άνθη, με 5 πέταλα και πολλούς στήμονες, τα οποία εμφανίζονται σε μορφή ανθοδέσμης. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης. Τα άνθη του φρέσκα ή ξεραμένα χρησιμοποιούνται σαν αντισηπτικά, στυπτικά και αντιφλεγμονώδη.
