Εντυπωσίασε το ντοκιμαντέρ του Πέδρο Ολάγια «Νυμφαίο της Μίεζας. Ο κήπος του Αριστοτέλη» στην πρώτη προβολή, η οποία έγινε το μεσημέρι της Κυριακής (4/11) στην αίθουσα συνεδρίων του Πολιτιστικού Κέντρου Σχολής Αριστοτέλους.
Ο Δήμαρχος Νάουσας κ. Αν. Καραμπατζός στο χαιρετισμό του ευχαρίστησε τον Ισπανό δημιουργό για τη συνεργασία του με το Δήμο και την προσεγμένη καλλιτεχνική και επιστημονική επιμέλεια του ντοκιμαντέρ. Εξήρε την πράξη της κας. Νάντιας Λαναρά και της οικογένειάς της, που με τη χορηγία τους κάλυψαν το κόστος παραγωγής του ντοκιμαντέρ, λέγοντας ότι αποδεικνύουν πως είναι των έργων και όχι των λόγων και ότι είναι άξιοι συνεχιστές του έργου που ξεκίνησε ο αείμνηστος δωρητής Χρ. Λαναράς, χρηματοδοτώντας τη δημιουργία του Πολιτιστικού Κέντρου της Σχολής Αριστοτέλους. Επισήμανε ότι το ντοκιμαντέρ είναι ένα σημαντικό μέσο, ενταγμένο στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιούνται από το Δήμο Νάουσας, με στόχο την αξιοποίηση του Πολιτιστικού Κέντρου Σχολής Αριστοτέλους (όπως εκπαιδευτικά προγράμματα του Υπ. Παιδείας για μαθητές, δράσεις και εκδηλώσεις σε συνεργασία με το Υπ. Πολιτισμού, φιλοξενία συνεδρίων, εικαστικές εκδηλώσεις κλπ.). Χαρακτήρισε αξιόλογες τις προτάσεις του κ. Ολάγια για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου της Σχολής Αριστοτέλους, τονίζοντας ότι αυτές είναι εναρμονισμένες με τους βασικούς στόχους λειτουργίας του Πολιτιστικού Κέντρου, προσθέτοντας το αίτημα του Δήμου- το οποίο έχει ήδη υποβληθεί στην κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας- και αφορά την ίδρυση Σχολής Αριστοτελικής Φιλοσοφίας στο πλαίσιο του Διεθνούς Πανεπιστημίου, που πρόσφατα έχει συσταθεί με έδρα τη Θεσσαλονίκη και με σκοπό να λειτουργεί ως Πανεπιστημιακή Σχολή μεταπτυχιακών σπουδών, στην οποία θα φοιτούν φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο. Ο κ. Καραμπατζός, επανέλαβε την παγκόσμια συμβολική αξία του χώρου της Σχολής Αριστοτέλους και τον καταλυτικό ρόλο που είχε η συνάντηση του φιλόσοφου Αριστοτέλη με τον Μ. Αλέξανδρο, επηρεάζοντας την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας και τη δημιουργία του Δυτικού Πολιτισμού.
Πριν από την προβολή του ντοκιμαντέρ στην ομιλία του ο κ. Ολάγια είπε:
(ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας):
«Ανέκαθεν πίστευα ότι το να ερευνεί κανείς το παρελθόν και να συμβάλλει με το έργο του στη συλλογική επίγνωση του ίδιου σημαίνει να βοηθά την ιστορία να εκπληρώσει τον σκοπό της: να βελτιώσει τον κόσμο. Το βέβαιο είναι ότι, την ώρα της αλήθειας, η πραγματικότητα βάζει σιγά-σιγά τα πράγματα στη θέση τους. Πρέπει όμως να ομολογήσω ότι η συνάντηση με ανθρώπους που πιστεύουν ακράδαντα σε αυτή τη δυνατότητα βελτίωσης και που προσφέρουν το μόχθο και τη γενναιοδωρία τους σε τούτη την προσπάθεια, καθώς και η ένθερμη υποδοχή που μέχρι σήμερα επεφύλαξε το ελληνικό κοινό σε όλα τα έργα που εκπόνησα με τέτοιο σκεπτικό, με έχουν φέρει πιο κοντά από όσο περίμενα σε αυτή τη γλυκιά χίμαιρα.
Σχετικά με αυτό, οφείλω να ξεκινήσω με μια αναφορά στην κυρία Νάντια Λαναρά, εμπνεύστρια της ταινίας που παρουσιάζουμε σήμερα καθώς και πρωτεργάτρια, μαζί με τον αείμνηστο σύζυγό της, τον Χρήστο Λαναρά, αυτού του υπέροχου Πολιτιστικού Κέντρο που μας φιλοξενεί. Και οι δύο τους είναι λαμπροί συνεχιστές της αξιόλογης παράδοσης της ευεργεσίας, στην οποία τόσα πολλά χρωστά αυτή η χώρα. Γνώρισα την κυρία Λαναρά μόλις πριν ένα χρόνο, όταν ο Όμιλος Αρχαιόφιλων Αθηνών, του οποίου είναι ενεργό μέλος, με προσκάλεσε να κάνω μια διάλεξη για τη γεωγραφία των ελληνικών μύθων. Με αφορμή εκείνη τη συνάντηση, η κυρία Λαναρά μου μίλησε για τη Μίεζα –τόπο στον οποίο είχα ήδη αφιερώσει ένα σημαντικό κομμάτι της τηλεοπτικής μου σειράς για την ΕΡΤ με θέμα τους τόπους των μύθων– και μου πρότεινε να γυρίσω μια ταινία στην ίδια γραμμή με τα ντοκιμαντέρ και τα βιβλία μου με στόχο την πληροφόρηση του επισκέπτη για τη σημασία του χώρου και της ιστορίας του. Η ιδέα μου φάνηκε τόσο ελκυστική που αμέσως δέχτηκα ευχαρίστως. Έπειτα, απέκτησα σιγά σιγά συνείδηση της πρόκλησης.
Το Νυμφαίο της Μίεζας είναι, ταυτόχρονα, ένας φυσικός τόπος, ένας μυθικός τόπος, ένας ιερός τόπος και ένας ιστορικός τόπος. Και μαζί με όλα αυτά, είναι επίσης ένας τόπος που μπορούμε να επισκεφτούμε σήμερα και που μας θυμίζει για μια ακόμα φορά ότι η ιστορία και ο μύθος δεν είναι κομμάτι του παρελθόντος αλλά του παρόντος, της ίδιας της ζωής μας. Έτσι λοιπόν, η ταινία έπρεπε να είναι μια περιγραφή του τόπου ως φυσικού ιερού, ως νυμφαίο• αλλά συνάμα, μια περιεκτική και επακριβής παρουσίαση όλων των πληροφοριών που μας μιλούν για την εκπαίδευση του νεαρού Αλέξανδρου δίπλα στον φιλόσοφο Αριστοτέλη σε αυτόν τον μαγευτικό τόπο• και επίσης –πράγμα καθόλου εύκολο– μια προτροπή για περιήγηση και ανάκτηση της ιστορίας ως ερευνητικής περιπέτειας, επιστρέφοντας έτσι στη στάση και τη μέθοδο που μας δίδαξε κάποτε ο Ηρόδοτος. Κατά πόσον η ταινία έχει πετύχει αυτούς τους στόχους, εσείς θα κρίνετε• εγώ δεν θα μακρολογήσω περί του συγκεκριμένου, διότι πιστεύω ότι τα έργα, αν είναι αξιόλογα, πρέπει να συγκινούν και να υπερασπίζονται μόνα τους.
Και βέβαια, δεν θα μακρηγορήσω ούτε για τον Αλέξανδρο και τον Αριστοτέλη, κομίζων γλαύκ’ ες Αθήνας. Θα ήθελα μόνο να μνημονεύσω κάποια στοιχεία για αυτές τις δύο ιστορικές προσωπικότητες με στόχο να κλείσω την ομιλία μου με δύο προτάσεις για την αξιοποίηση τούτου του ιστορικού χώρου σε συνδυασμό με αυτό το πολιτιστικό κέντρο.
Για τον Αλέξανδρο θα ήθελα να τονίσω όχι μόνο τη σημασία της συνεχούς παρουσίας του στην ιστορία της Ελλάδας, αλλά τη σημασία της μακράς παράδοσης που άφησε στον πολιτισμό της Δύσης και –αυτό που είναι λιγότερο γνωστό– το ισχυρό αντίκτυπό του στους πολιτισμούς της Ανατολής. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος αναφέρεται στο Κοράνιο ως Iskandar al-Akbar και ότι αυτές οι αναφορές στο κείμενο του Προφήτη έχουν εδραιώσει γερά την μνήμη του σε όλο τον αραβικό κόσμο. Στην περσική παράδοση, ο Αλέξανδρος διατηρεί το προσωνύμιο Dhul-Qarnăyn, «ο Δίκερος», άμεση αναφορά στα δύο κέρατα του θεού Άμμωνος-Διός με τα οποία ο βασιλιάς αναπαρίσταται στα μακεδονικά νομίσματα. Στο ζωροαστρικό βιβλίο Άρντα Βιράφ, ο Αλέξανδρος μνημονεύεται ως ο τρανός κατακτητής της περσικής αυτοκρατορίας. Τα εβραϊκά κείμενα τον αναφέρουν ως Mokdon, ως τον κατεξοχήν Μακεδόνα δηλαδή, και στη γλώσσα των Ινδών το όνομά του Sikandar κατέληξε συνώνυμο του ικανού και θαρραλέου άνδρα. Τέλος, η φυλή των Καλάς, που κατοικεί στις μάκρυνες πηγές του Ινδού, εκεί που σμίγουν τα βουνά του Ινδικού Καυκάσου με τα Ιμαλάϊα, διατηρεί ακόμα ζωντανή τη συνείδηση της καταγωγής της από τους Έλληνες που φτάσανε ως εκεί με τον Αλέξανδρο. Αναφέρω αυτά τα γρήγορα παραδείγματα απλώς για να εφιστώ την προσοχή στο γεγονός ότι, πέρα από όσες εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν περί την εντιμότητα των πράξεών του ως κατακτητή, η μορφή του Αλέξανδρου αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη ιστορική πραγματικότητα τεραστίας διαπολιτισμικής διείσδυσης.
Από την άλλη, όσον αφορά τον Αριστοτέλη, θα ήθελα να υπενθυμίσω την ιδιότητά του ως μαθητή του Πλάτωνα, ο οποίος με τη σειρά του υπήρξε μαθητής του Σωκράτη. Ποτέ, στην ιστορία της ανθρωπότητας, δεν υπήρξε μια «αλυσίδα φιλοσόφων» εφάμιλλη με αυτή. Έτσι στον Αλέξανδρο έτυχε να είναι άμεσος μαθητής του Αριστοτέλη και πιο προνομιούχος δέκτης αυτής της σπουδαίας κληρονομιάς. Εξ’ ου και η εκπαίδευση τούτου του πρίγκιπα είναι κι ένα άλλο «άπαξ» στην παγκόσμια ιστορία, και δημιούργησε μια σχέση που, όπως, ξέρετε, έδωσε αφορμή σε μια μακρά επιστολική παράδοση συμβουλών για ηγεμόνες και βασιλείς κάθε τόπου και χρόνου.
Στον πολιτισμό της Δύσης, συναντάμε επίσης έναν πλούσιο κατάλογο με λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά μοτίβα που παραπέμπουν σε διάφορα επεισόδια του βίου του Αλεξάνδρου. Πασίγνωστες είναι οι αναπαραστάσεις της συνάντησης του πρίγκιπα με τον φιλόσοφο Διογένη, του Αλέξανδρου να δαμάζει τον Βουκεφάλα, του Αλέξανδρου να λύνει τον Γόρδιο Δεσμό, του Αλέξανδρου με τον Απελλή και την Παγκάστη, του Αλέξανδρου με την οικογένεια του Δαρείου, των γάμων του Αλέξανδρου με τη Ρωξάνη, της θυσίας στον τάφο του Αχιλλέα, ακόμα και του Όρους Άθω με τη μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και βέβαια, σε αυτές τις παραστάσεις προστίθενται και οι άλλες των πολλών πολεμικών πράξεών του.
Παρόλα αυτά, η περίοδος της Μίεζας αποτελεί ένα άγνωστο μοτίβο στην τέχνη και τη λογοτεχνία της Δύσης και, παρά τη σημασία της για την μετέπειτα παγκόσμια ιστορία, πολύ λίγα ξέρουμε σχετικά με τον χρόνο που ο έφηβος Αλέξανδρος μοιράστηκε με τον Αριστοτέλη σε αυτόν τον τόπο. Πολύ λίγα γνωρίζουμε για την περίοδο που ο φιλόσοφος προσπάθησε να αφυπνίσει στον πρίγκιπα την αγάπη για την γνώση και την αγάπη για τον άνθρωπο.
Αυτό το ιστορικό επεισόδιο εκπαιδευτικού χαρακτήρα, πολύ πιο εποικοδομητικό και συγκινητικό από τα πολεμικά ανδραγαθήματα και πολύ πιο σημαίνον από τα διάφορα περιστατικά αμφιλεγόμενης ιστορικότητας, είναι το μέγα προνόμιο της Μίεζας και η αξία που συνδέει αυτόν τον τόπο με την ανθρωπιστική στάση προσδίδοντάς του συνεχή επικαιρότητα.
Θα το πω και με άλλα λόγια: η Νάουσα, η Μακεδονία και η Ελλάδα έχουν στη Μίεζα έναν θησαυρό αν ευστοχήσουν να αξιοποιήσουν τη συμβολική της αξία με στόχο την αναζήτηση μιας ανθρωπιστικής, ολοκληρωμένης και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Σε αυτή τη γραμμή κινούνται και οι δύο μου προτάσεις.
Η πρώτη είναι μικρότερου βεληνεκούς αλλά σαφούς στρατηγικής σημασίας. Πιστεύω ότι η Μίεζα πρέπει να αποσκοπήσει να ενταχθεί με άμεσο τρόπο σε μια πολιτιστική διαδρομή που να συμπεριλάβει τους αρχαιολογικούς χώρους της Πέλλας, της Βεργίνας καθώς και άλλα συνδεδεμένα με την αίγλη της Μακεδονικής δυναστείας σημεία της περιοχής. Για την ενίσχυση του ενδιαφέροντος της επίσκεψης στο χώρο του Νυμφαίου, αυτό το υπέροχο πολιτιστικό κέντρο καλείται κατά την κρίση μου να προσφέρει στον επισκέπτη δύο μόνιμες εκθέσεις: μια για το προαναφερθέν διαπολιτισμικό αντίκτυπο της μορφής του Αλεξάνδρου (όλες οι σχετικές χώρες θα συνεισφέρουν ευχαρίστως στην αντιπροσώπευσή τους σε μια τέτοια έκθεση), καθώς και μίαν άλλη με θέμα την εκπαίδευση του πρίγκιπα δίπλα στον ξακουστό φιλόσοφο.
Η δεύτερη πρόταση, πιο οικουμενικής εμβέλειας και πολύ πιο αξιόλογη κατά την γνώμη μου, είναι η Σχολή Αριστοτέλους στη Μίεζα να γίνει διοργανώτρια και μόνιμη έδρα μιας διεθνούς ετήσιας συνάντησης για την προώθηση προγραμμάτων διαπολιτισμικής και διεπιστημονικής εκπαίδευσης για εφήβους σε συνεργασία με πανεπιστήμια και φορείς από όλο τον κόσμο. Δεν υπάρχει πιο συμβολικός τόπος για μια τέτοια πρωτοβουλία, δεν υπάρχει καλύτερη αξιοποίηση για τούτο το πολιτιστικό κέντρο, δεν υπάρχει καλύτερος φόρος τιμής στο ελληνικό πνεύμα που να μπορεί να αποτίσει κανείς από αυτή τη γωνία της Ελλάδας, που φέρει το όνομα Σχολή Αριστοτέλους.
Γιατί άραγε αυτή η ουμανιστική και διαπολιτισμική εκπαίδευση για την οποία μιλάμε; Γιατί είναι τόσο επείγουσα και αναγκαία; Ας σκεφτούμε ότι ζούμε σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν περίπου 2.700 γλώσσες, περισσότερα από 6.000 έθνη και μόνο καμία διακοσαριά κράτη, που μάλιστα τείνουν προς την ένταξη τους σε διεθνείς δομές. Συνεπώς, όλα τα κράτη είναι πια ή θα γίνουν προσεχώς πολύ-πολιτισμικά, και επομένως η πραγματική πρόκληση των ημερών μας θα είναι να δημιουργήσουμε συναισθήματα κατανόησης και αλληλεγγύης μεταξύ ανθρώπων πολιτισμικά ετερογενών. Η βόμβα είναι έτοιμη. Για να αντιμετωπίσουμε τέτοια πρόκληση επιβάλλεται λοιπόν η αναζήτηση και η αναγνώριση ενός κοινού παρονομαστή μεταξύ των ανθρώπων. Οι οικονομικές δυνάμεις που δεσπόζουν στον κόσμο έχουν ήδη βρει έναν: η ανάγκη από πρόσβαση στα βασικά αγαθά, και προτίθενται να τον εκμεταλλεύονται ανελέητα πάνω από τα παραδοσιακά όρια του κράτους-έθνους. Απέναντι σε αυτό, όσοι σήμερα απολαμβάνουμε τους καρπούς της ειρήνης, της ανάπτυξης και του πολιτισμού – που είμαστε μάλιστα οι λίγοι – έχουμε το ηθικό χρέος να υποδείξουμε και να καλλιεργούμε έναν διαφορετικό κοινό παρονομαστή: την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Να επενδύουμε σε μία εκπαίδευση που να οδηγήσει στην «παγκοσμιοποίηση» της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε σήμερα στο όνομα του ελληνικού πνεύματος. Εάν με αφετηρία αυτόν τον εμβληματικό τόπο, η Μακεδονία κάνει ένα βήμα προς αυτό, θα εδραιώσει ταυτόχρονα την ταυτότητά της με βάση το καλύτερο κληροδότημα των αρχαίων Ελλήνων. Χωρίς κούφια ρητορική και άγονο τοπικισμό. Μόνο έτσι, ταπεινά, μπορούμε όντως να βοηθήσουμε την Ιστορία να βελτιώσει τον κόσμο.
Καλή επιτυχία στη Σχολή Αριστοτέλους και ευχαριστώ πολύ».
Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Μητροπολίτης Βεροίας-Ναούσης Παντελεήμων, ο βουλευτής κ. Η. Φωτιάδης. Παραβρέθηκαν η κα. Νάντια Λαναρά, η κόρη της κα. Αικ. Λαναρά με την οικογένειά της, η Αντιδήμαρχος κα. Ίλια Ιωσηφίδου, Δημοτικοί Σύμβουλοι, τα μέλη τη Επιτροπής του Πολιτιστικού Κέντρου Σχολής Αριστοτέλους, εκπρόσωποι φορέων και συλλόγων. Μετά το τέλος της εκδήλωσης συνεχίστηκαν οι προβολές του ντοκιμαντέρ με ελεύθερη είσοδο για όλους τους πολίτες.
